17 oktober is de Werelddag van het verzet tegen Armoede en Sociale Uitsluiting. Jaarlijks brengen wij als erkende vereniging waar armen het woord nemen de armoedeproblematiek onder de aandacht van het grote publiek.
Het ontstaan ervan gaat terug tot 17 oktober 1987 toen een 100.000 mensen op Trocadéro in Parijs verzamelden, waar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens ondertekend werd in 1948, om slacthtoffers van extreme armoede, geweld en honger te herdenken.
Hoewel belangrijke bevoegdheden voor armoedebestrijding zich op Vlaams en federaal niveau bevinden, beschikken de gemeenten over heel wat hefbomen om het leven van mensen in armoede te verbeteren. We zijn ervan overtuigd dat een lokale aanpak echt het verschil kan maken. Daarom vragen wij aan de lokale politici werk te maken van een gedegen lokaal armoedebeleid, met daarin de nodige aandacht voor een proactieve, laagdrempelige en zo automatisch mogelijke rechtentoekenning om onderbescherming tegen te gaan.
Armoede is complex en treft mensen op meerdere levensdomeinen. Het vraagt dan ook om een integrale en gecoördineerde aanpak. In alle domeinen van het lokaal bestuur zijn acties en maatregelen denkbaar om de armoede-effecten te verminderen. Denk hierbij aan kinderopvang, onderwijs, wonen, zorg en welzijn, werken en ondernemen, …
Bekijk hieronder onze campagnes van de afgelopen jaren. Lees ook zeker de getuigenissen, ervaren drempels door mensen in armoede en onze aanbevelingen op lokaal niveau.
Deze actie is een initiatief van T’ANtWOORD vzw, in samenwerking met volgende partners:
T'ANtWOORD vzw - Otterstraat 114 - 2300 Turnhout - Tel. 014/43 65 16 - GSM 0468 000 272 - E-mail: eb.droowtnat@sileid.sirhc
De weg naar de arbeidsmarkt is voor mensen in armoede vaak bezaaid met drempels en barrières die het parcours veel te complex maken. Samen met het Netwerk tegen Armoede formuleerden we een aantal aanbevelingen om het recht op werk te verzekeren.
We vragen om trajecten naar werk meer op maat van de werkzoekende te maken. Op dit moment ligt de focus in trajectbegeleiding sterk op snel een job vinden. Trajecten zonder vooraf vastgelegd eindpunt zouden echter mogelijk moeten zijn voor wie dit nodig heeft. Trajectbegeleiders moeten meer aandacht hebben voor duurzame toeleiding in plaats van een snelle (tijdelijke) oplossing. Daarnaast wordt er tijdens een trajectbegeleiding op dit moment niet tegemoet gekomen aan de verschillende noden die een werkzoekende heeft. Zo is het belangrijk eerst te kijken naar basisvoorwaarden zoals een goede woning, toegang tot vervoer, kinderopvang, digitale toegang… Wanneer dat allemaal in orde is, is het veel makkelijker om mentale ruimte te maken om (betaald) werk te zoeken en te behouden. Daarom is er lokaal een begeleiding over organisaties heen nodig. Op die manier worden werkzoekenden geholpen op alle levensdomeinen.
Voor veel mensen in armoede is de afstand tot de arbeidsmarkt erg groot. Het verkleinen van die afstand vraagt zowel mentale als financiële ruimte om de nodige stappen richting werk te zetten. Dit lukt niet wanneer mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt weggehaald worden van het statuut werkloosheid en begeleiding naar werk hen pas terug benadert zodra bepaalde randvoorwaarden in orde zijn. Mensen komen dan ongewild vast te zitten in de niet-beroepsactiviteit zonder de financiële zekerheid van een werkloosheidsuitkering en kwalitatieve begeleiding. Niet sanctionering, maar intensieve ondersteuning is de sleutel naar succes.
Mensen in kwetsbare posities vinden vaak werk in tijdelijke en slecht betaalde jobs in precaire werkomstandigheden. Ze werken in systemen van uitzendarbeid, dienstencheques of de platformeconomie. Dit zorgt zelden voor een verbetering van hun levenskwaliteit. We vragen daarom om voldoende garanties in voor werknemers die tewerkgesteld zijn in flexibele arbeidssystemen. Daarbij is het belangrijk een kwaliteitsvolle job en waardig inkomen te garanderen. Ook komen mensen in armoede in hun traject naar werk vaak terecht in een aaneenschakeling van onbetaalde stages. Die stages leiden uiteindelijk niet altijd tot een betaald contract en mensen bouwen er geen volwaardige sociale zekerheid mee op. ‘Gelijk loon voor gelijke arbeid’ betekent ook een eerlijke vergoeding voor stages. Daarom is het nodig de mogelijkheden tot opbouw van sociale rechten tijdens trajecten naar werk te onderzoeken.
Een inclusieve arbeidsmarkt is een gedeelde verantwoordelijkheid. Dat vraagt ook om inspanningen vanuit de werkgevers. Met een armoedebewust HR-beleid kunnen stappen gezet worden naar een inclusieve werkplek. Armoede is namelijk niet meteen opgelost mensen in armoede aan het werk zijn. Ook op de werkvloer komen ze heel wat drempels of uitsluitingsmechanismen tegen. Werkgevers hebben alleen niet altijd de kennis of vaardigheden die nodig zijn voor de begeleiding en retentie van kwetsbare werknemers.
Naast die drempels, worden mensen in armoede ook vaak geconfronteerd met discriminatie op de werkvloer. Overheden kunnen discriminatie bij aanwerving in kaart brengen via systematische praktijktesten. Daarbij kunnen ze werknemers op hun verantwoordelijkheid wijzen om een preventiebeleid voor gelijke behandeling op de werkvloer uit te werken. De addenda non-discriminatie bij de sectorconvenants kunnen hier een belangrijke rol in spelen.
Een job in de regulier arbeidsmarkt is niet voor iedereen haalbaar. Daarom is het belangrijk voldoende laagdrempelige jobs in de sociale economie te voorzien. Werknemers in de sociale economie verdienen eveneens een duurzaam loopbaanperspectief met écht maatwerk met voldoende begeleiding en een waardig loon. Voor werknemers moet er daarom de optie zijn om in de sociale economie tewerkgesteld te blijven (of naar terug te keren) voor wie dat nodig is, en mogelijkheden tot doorstroom zijn voor wie daar klaar voor is.
Op lokaal niveau vragen we om kleinschalige ondernemingen met een aanbod binnen de lokale diensteneconomie te behouden, naast het individuele en collectieve maatwerk. Dankzij hun kleinschaligheid bieden ze tewerkstelling met de nodige expertise en begeleiding op maat. Ze kunnen ook een lokaal dienstenaanbod ontwikkelen gericht op mensen in armoede die anders minder toegang tot bepaalde diensten zouden hebben (bv. kinderopvang, sociaal restaurant…).
Lees ook de getuigenissen van onze bezoekers over hun ervaringen met werken of hun zoektocht naar werk
Ook op lokaal niveau kan er gewerkt worden aan een inclusieve arbeidsmarkt.
Neem op dinsdag 17 oktober 2023 deel aan onze actie. Kom luisteren naar onze lokale aanbevelingen en laat je informeren, inspireren en activeren.
PROGRAMMA:
Vlaanderen kampt met een wooncrisis. 180.000 gezinnen wachten op een sociale woning, vaak al jaren lang. Ondanks dat de investeringen in het woonbeleid jaar na jaar stijgen, blijft de woonnood nog sneller toenemen. Dat manifesteert zich op verschillende vlakken:
Mensen die wachten op een betaalbare, kwaliteitsvolle woning hebben genoeg gewacht. Het is tijd voor actie en oplossingen die echt werken, op korte en op lange termijn.
Einde 2021 stonden er 5.442 gezinnen op de wachtlijst van de Sociale Huisvestingsmaatschappij De ARK. De wachtlijst van Sociaal Verhuurkantoor Noorderkempen telt ondertussen 2.400 gezinnen. In Turnhout gaat dit over zo'n 2.470 gezinnen die wachten op een sociale woning.
Kandidaat-huurders moeten vaak jaren wachten op een sociale woning.
52% van de private huurders betaalt meer dan 1/3de van zijn inkomen aan huur.
De gemiddelde huurprijs ligt tussen 650 à 700 € per maand. Reken daarbij nog de bijkomende kosten aan gas, water en elektriciteit… Voor mensen die leven met een beperkt inkomen blijft er na het betalen van alle andere rekeningen, nog maar een beperkt leefbudget over.
47% van de private huurwoningen zijn bovendien ontoereikend qua kwaliteit.
Heel wat mensen die leven in of nabij armoede, wonen in onaangepaste woningen. Vaak met veel mensen in te kleine appartementen of in woningen die slecht geïsoleerd zijn, die vochtig zijn en niet altijd conform de geldende normen qua elektriciteit, verwarming ed.
Ze zijn vaak het slachtoffer van huisjesmelkerij maar staan financieel niet sterk genoeg om te verhuizen naar een andere woning. Ze berusten vaak in hun situatie omdat ze bang zijn voor een conflict met de huisbaas of een onbewoonbaar- of ongeschiktheidsverklaring. Er zijn gewoon te weinig kwalitatieve, betaalbare woningen ter beschikking op de private huurmarkt.
Naast de kwaliteit en betaalbaarheid op de private huurmarkt, stellen we vast dat nog steeds zeer veel mensen die leven in precaire situaties slachtoffer zijn van discriminatie op de woningmarkt.
Naast een groot tekort aan sociale woningen, dreigen veel mensen uitgesloten te worden van het recht op sociale huisvesting. Een nieuw toewijzingssysteem dat de Vlaamse regering vanaf 2023 wil invoeren, dreigt de meest kwetsbare kandidaat-huurders met de grootste woonnood uit te sluiten.
In dat nieuwe toewijzingssysteem zal de kandidaat-huurder voor 80% van de toewijzingen moeten aantonen dat hij in de laatste tien jaar minstens vijf jaar onafgebroken in dezelfde gemeente of in het werkingsgebied van de woonmaatschappij woont. Deze voorwaarde kan niet afgezwakt worden, maar lokaal wel nog verder verstrengd.
De uitgesproken focus op lokale binding wordt zo een echt uitsluitingsmechanisme. Wie in een andere regio wil gaan wonen en nood heeft aan een sociale woning, wordt dat in de praktijk belet. Ook wie eens een jaar in een andere gemeente heeft gewoond, riskeert door het woord ‘onafgebroken’ al op een cruciaal moment niet meer in aanmerking te komen. Wie in een andere streek wil gaan wonen omwille van bijvoorbeeld huiselijk geweld, omdat de kinderen in die regio zijn gaan wonen, omdat je nog niet zo lang in het land bent of omdat je daar werk hebt gevonden, maakt in de praktijk quasi geen kans meer op een sociale woning.
20% van de toewijzingen gebeuren als ‘versnelde toewijzing’. Mensen met een extra of acute kwetsbaarheid op de woonmarkt kunnen via deze weg instromen. Voor deze 20% toewijzingen wordt geen lokale binding opgelegd.
Deze instroommogelijkheid komt in de plaats van de bestaande versnelde toewijzingen bij sociale huisvestingsmaatschappijen en het puntensysteem van de sociale verhuurkantoren, die voorrang mogelijk maken voor gezinnen in de meest dringende nood. Beide systemen zijn vandaag goed voor bijna 30% van de nieuwe toewijzingen van sociale woningen.
Met versnelde toewijzingen zijn sociale huurwoningen een effectief instrument om dreigende en bestaande dak- en thuisloosheid aan te pakken. Met maar 20 in plaats van 30% van het huidige aantal toewijzingen aan deze kwetsbare huurders, zullen meer mensen op straat terecht komen en langer in noodwoningen en andere opvangsystemen moeten verblijven.
In 2021 stond onze campagne in het teken van participatie. Sterke oplossingen bedenk je tenslotte samen met mensen die ervaring hebben in armoede.
Ontsnappen uit armoede is een zaak van iedereen. Het vraagt een verantwoordelijk beleid met ruimte voor échte participatie. Mensen die leven in en nabij armoede moeten de kans krijgen om actief deel te nemen aan het maatschappelijk leven én mee beleid te maken.
Voor mensen die leven in en nabij armoede is het niet altijd makkelijk om deel te nemen aan het maatschappelijk leven. Ze leven vaak in isolement, vinden moeilijker de weg naar bestaande hulp- en dienstverlening, het cultuur- en vrijetijdsaanbod, ...
Echter, ergens deel van uitmaken, jezelf kunnen zijn, jezelf ontwikkelen en ontdekken, jezelf ontspannen zijn noden van iedereen... Ook van mensen die leven in armoede.
Bekijk hier enkele getuigenissen van onze bezoekers.
Burgerparticipatie zorgt ervoor dat inwoners mee denken over het beleid, zich meer betrokken voelen en er een lokaal beleid kan ontstaan dat beter aansluit op de behoeften en ervaringen van zijn inwoners. Ook van mensen die leven in en nabij armoede.
Via onze thematische werkgroepen werken we reeds aan grondrechten en strijden we dagelijks tegen sociale uitsluiting. De ervaringen van mensen in en nabij armoede vormen daarbij het vertrekpunt. Samen met ervaringsdragers in armoede gaan we actief het gesprek aan met partners op lokaal en bovenlokaal niveau. T'ANtWOORD wil concrete veranderingen realiseren en acties voeren waar nodig. We willen diensten stimuleren om de ervaren drempels te verlagen en de juiste zorg te bieden om sociale uitsluiting te vermijden.
Einde 2021 staken we nog een tandje bij en gingen we van start met een G100 in Turnhout. De kloof tussen het leven van mensen in kwetsbare situaties en mensen zonder deze ervaring is groot en al te vaak worden mogelijke oplossingen bedacht zonder hen hierbij te betrekken. Het is belangrijk dat deze mensen rechtstreeks hun stem kunnen laten horen en deelnemen aan het maatschappelijk debat. Gehoord worden betekent ook gezien en serieus genomen worden. Sterke oplossingen bedenk je tenslotte samen met mensen die ervaring hebben in sociale uitsluiting.
Om hun stem kracht bij te zetten, startte T’ANtWOORD in het voorjaar 2022 in samenwerking met 10 lokale partnerorganisaties een concreet participatieproject: de G100. Na een brede bevraging bij de betrokken doelgroep bakenden we het gespreksthema af: een meer toegankelijke dienstverlening, gericht op de werking van de dienst Burgerzaken, het Welzijnsonthaal en OCMW van Stad Turnhout. Samen met de deelnemers formuleerden we concrete aanbevelingen en verbetervoorstellen.
Half oktober 2022 deelden we de resultaten van dit traject met een aantal lokale beleidsverantwoordelijken en diensthoofden van de betrokken stadsdiensten. In het najaar 2022 gaan we - samen met de G100-deelnemers - hierover verder in gesprek met hen. Via dit dialoogtraject hopen wij de ervaren drempels zoals deze geformuleerd werden door de deelnemers in samenwerking met de betrokken beleidsverantwoordelijken weg te werken.
G100 is een initiatief van T’ANtWOORD vzw in samenwerking met SAAMO Antwerpen provincie vzw, Villa Mescolanza vzw, CAW de Kempen, Beweging.net, ACV, ABVV, Solidaris, Kind & Gezin, Hart boven Hard en Ligo Kempen.
Trek de laagste uitkeringen op tot boven de armoedegrens. Deze eis blijft brandend actueel en stond ook tijdens onze actie in 2020 centraal in onze campagne. De laagste uitkeringen en de minimuminkomens laten niet toe om waardig te leven, ze zijn té laag.
Bovendien ontstaat er een steeds grotere uitsluiting van mensen in de systemen van sociale bescherming door allerlei strenger wordende voorwaarden. We stellen vast dat steeds meer mensen hun recht op een uitkering of een inkomen niet kunnen opnemen door toenemende drempels en voorwaarden. Daardoor verdwijnen ze wel uit de statistieken, maar wordt hun probleem niet opgelost. Integendeel, dit versterkt de armoede van veel mensen nog.
Met deze campagne willen we die toenemende onderbescherming aanklagen, maar ook de kijk op mensen in armoede die erachter schuil gaat. De vaak overdreven en weinig zinvolle controles beschouwt elke kwetsbare persoon als een verdachte van sociale fraude, terwijl het probleem van de onderbescherming vele malen groter is dan die sociale fraude.
De Corona-crisis bracht de ongelijkheid van kansen in onze samenleving nog scherper naar boven. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat deze gezondheidscrisis mensen in en nabij de armoede verder en dieper in armoede heeft geduwd.
Ook de armoedebarometer 2020 van Decenniumdoelen toont nogmaals aan dat het met de armoedemiserie van kwaad naar erger gaat. Ook in Turnhout kleuren de cijfers dieprood.
Op 17 oktober 2020 deelden we in de schouwburg van Cultuurhuis de Warande onze lokale aanbevelingen om de armoedeproblematiek aan te pakken. Herbekijk hier onze avond.
De betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van de woonmarkt is voor kwetsbare doelgroepen geen zekerheid. Te hoge huurprijzen in combinatie met ondermaatse kwaliteit is schering en inslag op de private huurmarkt.
Het betaalbare huuraanbod is te laag, zowel op de sociale als op de private huurmarkt. Woningen van slechte kwaliteit vinden via huisjesmelkers nog steeds hun weg naar de meest kwetsbare huurders. Uitsluiting en discriminatie komen vaak voor.
Gas, elektriciteit en water maken deel uit van de ‘binnenkant’ van een woning. Energie- en waterarmoede moet met alle mogelijke middelen voorkomen en bestreden worden.
De kloof tussen kwetsbare doelgroepen zoals kortgeschoolden, alleenstaande ouders, mensen met een migratieachtergrond, … en de arbeidsmarkt is groot. Op de reguliere arbeidsmarkt vinden zij moeilijk werk door tal van drempels. Het lokaal bestuur heeft hier een belangrijke bijdrage te leveren.
1 op 5 Belgen leven in armoede of kunnen het hoofd amper boven water houden.
Veel minimuminkomens liggen nog steeds ver onder de Europese armoedegrens. Zo bedraagt bijvoorbeeld het leefloon voor een alleenstaande € 1.238,41 netto per maand en voor een persoon die samenwoont met minstens 1 kind ten laste € 1.673,65 (cijfers juli 2023). De laagste uitkeringen bij de werkloosheid zitten daar maar enkele tientallen euro boven.
Dit terwijl de Europese armoedegrens voor een alleenstaande en een koppel met 1 kind (<14j) ten laste, respectievelijk op € 1.366 en € 2.459 ligt. Daarbij is er ook nog eens de verontrustende trend dat uitkeringen uit de sociale zekerheid en de bijstand aan steeds meer voorwaarden verbonden worden, waardoor steeds meer mensen uit de boot vallen.
Hoewel het optrekken van deze minimuminkomens tot boven de armoedegrens bevoegdheden zijn die zich op Vlaams en federaal niveau bevinden, beschikken lokale besturen over heel wat hefbomen om het leven van mensen in armoede te verbeteren.
Hoe lager op de sociale ladder, hoe lager je levensverwachting. Iemand die in armoede leeft, heeft minder gezonde jaren voor de boeg dan een middenklasser van dezelfde leeftijd. Veel mensen in armoede kampen met gezondheidsproblemen maar stellen doktersbezoeken toch uit.
Voor veel mensen is hun inkomen ontoereikend. Ook gezinnen die werken komen vaak niet rond. Voeding is fors duurder geworden en steeds meer mensen moeten noodgedwongen beroep doen op de voedselbanken.
24% van de Turnhoutse kinderen en jongeren groeit op in armoede en heeft te maken met sociale uitsluiting. Onderwijs is hierin een belangrijke hefboom om hen alle kansen te geven zich ten volle te ontwikkelen en hun talenten te ontplooien. Toch zien we dat Vlaanderen behoort tot de slechtste leerlingen van de klas: onze scholen bestendigen net die sociale ongelijkheid. Deze trend keren vraagt een inspanning van scholen, maar ook de lokale overheid kan hierin met een gericht flankerend beleid een cruciale rol spelen.
Bovendien hinkt in een tijdperk van digitalisering een groot aantal van de maatschappelijk kwetsbare mensen achterop. Laptops uitdelen is nodig, maar niet voldoende. Heel wat mensen hebben weinig digitale vaardigheden en geen toegang tot digitale toestellen, software en/of internetverbinding. De ambitie om in te zetten op digitale toegankelijkheid moet bovendien de schoolmuren van het onderwijs overstijgen.
Vervoersarmoede is een groot probleem voor veel mensen in armoede. Wanneer mensen letterlijk niet tot op de gemeente, het OCMW, een werkplek, het ziekenhuis of een andere dienst geraken, wordt het heel moeilijk om andere grondrechten te realiseren.
Deelnemen aan het lokale vrijetijds- en cultureel aanbod, je aansluiten bij een jeugdbeweging of een sportclub, een daguitstap plannen of op vakantie gaan … is allesbehalve vanzelfsprekend voor mensen in armoede. Er is niet alleen de financiële drempel. Je moet ook nog op je bestemming geraken en, eens je er bent, je er thuis voelen.
Tal van (ondersteunings)maatregelen voor kwetsbare gezinnen en alleenstaanden worden niet aangevraagd. Zo is bijvoorbeeld het statuut van verhoogde tegemoetkoming niet gekend bij alle rechthebbenden.
Procedures zijn vaak te ingewikkeld. Mensen zijn niet op de hoogte van hun rechten of ze zijn te beschaamd om ervoor uit te komen dat ze hier recht op hebben. Een stad en zijn diensten staan erg dicht bij zijn inwoners. Gemeenten zijn dan ook het best geplaatst om elke burger automatisch zijn/haar rechten toe te kennen.
Er is nooit slechts één reden of één oplossing voor problemen van armoede en uitsluiting. Het gaat steeds over een samenspel van moeilijkheden op verschillende levensdomeinen.
De verantwoordelijkheid om armoede en sociale uitsluiting terug te dringen ligt bij verschillende sectoren, beleidsniveaus en bij de samenleving in zijn geheel. Ook het lokaal beleid kan een belangrijk verschil maken. Daarbij is het vertrekken vanuit een juiste lokale analyse en een goede kennis over wat echt werkt, cruciaal.
